Ауруды емдеуден, ескерту жеңіл екендігі барлығына мәлім. Әсіресе гепатит, полиомиелит, туберкулез, дифтерия, сіреспе және басқа да ауыр инфекцияларға қатысты. Осы аурулардың алдын алу мақсатында бүкіл әлемде вакцинация жүргізіледі. Қазақстан да ерекшелік емес.

Қазақстанда екпе салудың міндетті күнтізбесі. Қазақстанда балаларға қандай екпе егіледі (екпе жоспары, екпе күнтізбесі)? Балаларды вакцинациялау қай жаста жүргізіледі? Жаңа туған нәрестелер перзентханада қандай екпелер алады? ҚР жоспарлы вакциналары. БЦЖ, ДКЖ екпелері және т.б. (ҚР екпелер кестесі) қашан егіледі? Баланы вакцинацияға қалай дайындау керек? Вакцинаға қандай реакциялар болуы мүмкін? Вакцинациядан кейін емханадан үйге оралу үшін ата-аналардың әрекеттері қандай болуы керек? Балаларға вакцинация жасау керек пе («қарсы емес» және «қарсы» екпелер)? Вакцинациядан бас тартуға бола ма? Жеке вакцинация орталықтарында балаларға вакцинация қанша тұрады? Баланы қай жерде вакцинациялауға болады? Бұл сұрақтар Қазақстандағы барлық ата-аналарды толғандырады.

Қазақстандағы егулердің «балалар» күнтізбесі туралы, Қазақстанда балаларды вакцинациялау хаттама, туғаннан кәмелетке толғанға дейінгі барлық егулер және Қазақстан Республикасындағы егу картасының үлгісі – біздің мақалада.

Балаларға арналған егулердің ұлттық күнтізбесі (Қазақстан)

ҚР Үкіметінің 30.12.2009 жылғы №2295 қаулысына және 12.02.2013 жылғы өзгерістер мен толықтыруларға сәйкес балаларға жоспарлы профилактикалық егулер Қазақстан Республикасының Ұлттық егу күнтізбесіне сәйкес жүргізіледі. Барлық міндетті екпелер бюджет қаражаты есебінен тегін жасалады.

Қазақстанда Иммунопрофилактика ерекше орын алады. Балалар мен жалпы халықтың эпидемиялық саулығы мақсатында, сондай-ақ инфекцияның алдын алу үшін екпелер күнтізбесі әзірленіп, бекітілді. Иммунитет-бұл вакцинаны ағзаға енгізгеннен кейін жасушалық деңгейде қалыптасатын биологиялық процесс. Тәжірибе көрсеткендей, вакцинацияға қарамастан, жұқтырған және ауырған адамдарда ауру жұмсақ түрде жүреді, асқынулар мен өлім сирек кездеседі.

Барлық міндетті екпелер (мемлекеттік емханада немесе бала тіркелген жеке емханада) бюджет қаражаты есебінен тегін жүргізіледі.

Осылайша, Қазақстандағы балаларға бала тіркелген емханада міндетті профилактикалық екпелер тегін беріледі. Олардың тізімі ҚР Қаулысымен бекітілген. Тегін вакцинация-бұл:

• туберкулезден (БЦЖ),
• гепатитке қарсы,
• полиомиелит, көкжөтел, дифтерия және сіреспе (АКДС),
• В типті гемофильді инфекция,
• сондай-ақ пневмококк инфекциясына қарсы вакцина,
• қызылша, қызамық және паротит

Ақылы түрде (сіздің ақшаңыз үшін) сіздің балаңызға жеке емханаларда вакцинация жасалады.

Вакцинация үшін отандық және шетелдік препараттар қолданылады. Жалғыз шарт-дәрілік заттарды сараптау ұлттық орталығының тіркеуі мен сертификатының болуы. Вакцинацияны тек медициналық мекемелерде жасау ұсынылады, өйткені барлық вакциналар арнайы сақтау жағдайларын қажет етеді.

Қазақстанда балаларға егу күнтізбесінде қандай да бір егулерді жүргізу үшін белгілі бір мерзімдер көзделгеніне қарамастан, вакцинация уақыты туралы түпкілікті шешімді учаскелік дәрігер-педиатр қабылдайды. Бұл баланың иммундық жүйесінің ерекшеліктеріне байланысты: вакцинаны енгізген кезде дене қажетті антиденелерді жасап, "вакцинация ауруын" жеңіл түрде өткізуге дайын болуы керек.

Олай болмаған жағдайда (егер вакцинация мерзімінен бұрын жасалса), иммунитеттің болмауына байланысты баланың денесі вакцинаға дұрыс жауап бере алмайды.

Вакцинацияны кешіктіру баланы ауруды "ұстап алу" қаупіне ұшыратады.

Сонымен, балаларға қандай уақытта егу ұсынылады (кесте)? ҚР жоспарлы вакциналары

Біріншісі-перзентханада, өмірінің 1-4 күндері-туберкулезге (БЦЖ) және В гепатитіне қарсы егулер.

2 айда сәбилерге гепатит, полиомиелит, көкжөтел, дифтерия және сіреспе (АКДС) және b типті гемофильді инфекцияға қарсы кешенді вакцина, сондай-ақ пневмококк инфекциясына қарсы вакцина беріледі.

3 айда көкжөтелге, дифтерияға және сіреспеге (АКДС), полиомиелитке және b типті гемофильді инфекцияға қарсы қайталама егулер жасалады.

Соңғы егулер бір жылға дейін – 4 айда-гепатитке, полиомиелитке, b типті гемофильді инфекцияға және көкжөтелге, дифтерияға және сіреспеге қарсы егудің 3 кезеңі, сондай-ақ пневмококк инфекциясына қарсы 2 егу.

12-15 ай жасында қызылшаға, қызамыққа және паротитке қарсы егу, полиомиелитке және пневмококк инфекциясына қарсы вакцинацияны қайталау қажет болады;

1,5 жаста – АКДС ревакцинациясы, полиомиелит және В типті гемофильді инфекция.

6 жасында (1-сыныпта) тағы бір рет БЦЖ, қызылшаға, қызамыққа және паротитке және АКДС-ға қарсы екпе жасалады;

16 жыл – сіреспе мен дифтерияға қарсы вакцина (АДС-м), оны болашақта әр 10 жыл сайын қайталау керек.

Кейбір вакциналарды толығырақ қарастырайық:

БЦЖ егу, Манту сынамасы

БЦЖ (Bacillus Calmette – Guérin - бацилла Кальметта — Герена) – туберкулезге қарсы вакцина. Вакцинация екі рет жасалады: өмірдің 1-4 күндерінде перзентханада және 6 жасында ревакцинация.

Вакцина иықтың дельтоидты бұлшықетіне интрадермальды түрде енгізіледі. Вакцинациядан кейін тән келоидты тыртық қалады.

Вакцинацияға Реакция: БЦЖ енгізу орнында диаметрі 5-10 мм папула түрінде ерекше реакция дамиды.жаңа туған нәрестелерде қалыпты реакция 4-6 аптадан кейін пайда болады (ревакцинация кезінде – 1-2 апта). Реакцияның кері дамуы 2-3 айға созылады (кейде одан да көп). Жергілікті ерекше реакция біртіндеп инфильтрат, пустула, диаметрі 1 см-ге дейін папула түрінде дамиды, оның орнында үстірт тыртық пайда болуы керек.

Реакция орны механикалық зақымданудан, әсіресе баланы шомылу кезінде қорғалуы керек. БЦЖ - дан басқа, 18 жасқа дейінгі балаларға жыл сайын туберкулин сынамасы (Манту реакциясы) жүргізіледі. Есте сақтау керек, Манту сынағы вакцинация емес, бірақ организмде туберкулездің болуын көрсететін интрадермальды тест түрі. Иммундық жауапты бағалау 2 тәуліктен кейін (бірақ сынама жүргізілгеннен кейін бір аптадан кешіктірмей) жүргізіледі.

Терінің оң реакциясы кезінде (10-15 мм тығыздау) қоздырғышпен байланыс болжанады, бірақ бұл аурудың болуын көрсетпейді. 5 мм – ден аз Реакция маңызды емес, 5 мм-ден көп-нақты диагностикалық көрініс бермейді.

АКДС егу

АКДС (адсорбцияланған көкжөтел-дифтерия-сіреспе вакцинасы) - көкжөтелге, дифтерияға және сіреспеге қарсы аралас екпе. Бір жасқа дейінгі балаларға (2, 3 және 4 айда) және 18 айда 4 вакцинациядан кейін тұрақты иммунитет қалыптасады: 10 жылға-дифтерия мен сіреспеге қарсы, 5-7 жылға – көкжөтелге қарсы.

Қазақстанда АКДС егілді. Вакцина бұлшықет ішіне енгізіледі және әдетте жоғарғы жамбасқа қойылады.

АКДС-бұл ең көп дау тудыратын вакцинация, оны жасау немесе жасамау. Мұның бәрі оның жоғары реактогенділігі туралы.

Ең жиі реакциялар – вакцина енгізілген жерде температураның жоғарылауы, ауырсыну, қызару және ісіну, тәбеттің бұзылуы, жылау, мазасыздық, құсу, іш өту. Мұндай реакциялар нәрестелердің 15-25% - ында байқалады (балалардың вакцинацияға дайындығын қоспағанда). Жалпы алғанда, жеңіл жанама әсерлер-бұл қалыптасқан иммунитеттің тиімділігінің белгісі, сондықтан бұл норма нұсқасы және мұндай реакциялардан қорықпау керек.

Жанама әсерлерді азайту үшін аналар баланы вакцинацияға қалай дайындау керектігін және вакцинаны енгізгеннен кейін не істеу керектігін білуі керек.

Вакцинациядан 2 күн бұрын әдетте антиаллергиялық препараттар тағайындалады, көбінесе – Фенистил Нью (ішуге арналған тәтті тамшылар, нұсқауларға сәйкес доза).

Емханадан немесе медициналық орталықтан кетуге асықпаңыз. Кабинеттің жанында 20-30 минут отырыңыз. Біріншіден, бұл тыныштандыруға көмектеседі, екіншіден, вакцинацияға жедел аллергиялық реакциялар туындаған жағдайда тез арада көмек көрсетуге мүмкіндік береді.

Вакцинация күні дереу емханадан келгеннен кейін, балаңызға антипиретикалық әсері бар арнайы нәресте шамын беріңіз немесе ибупрофен беріңіз (препараттың нұсқауларына сәйкес доза). Температура көтерілген кезде - тағы бір шам қойыңыз, және міндетті түрде-бір түнде немесе ибупрофен препараты (нұсқауларға сәйкес). Температураның көтерілуін күтпей, антипиретиктерді алайық. Антигистаминді беруді жалғастырыңыз.

Келесі 1-2 күнде баланың жағдайын бақылап, температураны үнемі өлшеп отырыңыз. Көтерілген кезде-антипиретик енгізіңіз. Антигистаминдерді қабылдауды жалғастырыңыз.

Антигистаминдер де, антипиретиктер де вакцинаның тиімділігіне әсер етпейді.

Тәжірибелік дәрігерлердің тағы бірнеше кеңестері:

• 3-1 күн үшін. вакцинациядан бұрын, келесі күні вакцинация күні баланың диетасына жаңа тағамдарды немесе қосымша тағамдарды енгізбеңіз;
• егер жоспарланған вакцинациядан бір күн бұрын балада нәжіс болмаса-глицерин шамын немесе тазартатын клизманы қойыңыз-іш қату жағымсыз реакциялар қаупін арттырады;
• егер сіз балаңызға Д витаминін берсеңіз, вакцинациядан 2-3 күн бұрын қабылдауды тоқтатыңыз және 5 күннен кейін бермеңіз;
• 37,3-тен жоғары температурада (38-ге дейін) сұйық препараттарды қолданыңыз (мысалы, ибупрофен). Температураның көтерілуін күтпестен антипиретиктерді қабылдаңыз;
• егер температура көтерілсе, тамақ мөлшерін шектеу керек, көбірек ішу керек (жылы сусын), бөлмедегі температураны (20-дан жоғары емес) және ылғалдылықты (50-70%) бақылау керек;
• Баланы суықтан қорғаңыз, вакцинацияның өзі ағзаға сынақ болып табылады, ал егер сіз суық тиген болсаңыз, онда нәресте қиын болады, осы мақсатта вакцинациядан кейінгі бірінші күні салқын болса, көшеде жүру ұсынылмайды;
• Вакцинациядан кейін 2 күн ішінде шомылудан бас тартқан дұрыс.

Вакцинацияға рұқсатты қалай алуға болады

Вакцинацияға рұқсат берудің міндетті шарты-бала сау болуы керек.

Алдында бірінші салар АКДС қажет тексеруден өтуге болады біз балалар невропатолог және рұқсат алу невропатолог вакцинациялау, сондай-ақ міндетті түрде тапсырып, жалпы несеп және қан.

Баланы егу алдында емдеуші дәрігер-педиатр міндетті түрде қарайды. Жалпы клиникалық көрсеткіштер (температура, шағымдардың болмауы) ғана емес, сонымен қатар ананың пікірі де маңызды – егер нәресте нашар ұйықтаса, күлкілі болса, мінез-құлқында, тәбетінде өзгерістер болса, вакцинаны кейінге қалдыру жақсы.

Қосымша сақтандыру жалпы қан анализі болады (СОЭ мен тромбоциттерге ерекше назар аудару керек).

Вакцинация: қарсы емес және қарсы

Балаға екпе жасатуға керек пе әлде жоқ па? Бұл соңғы уақытта көптеген ата-аналарды толғандыратын мәселе. БАҚ пен интернетте вакцинацияның зияны туралы ақпаратты жиі кездестіруге болады, ал кейбір аналар өздерінің заңды құқықтарын пайдалана отырып, егуден бас тартады (вакцинация баланың ата-анасының немесе қамқоршыларының келісімімен ғана жүргізіледі). Бас тарту жазбаша түрде ресімделеді. Бас тарту тұжырымдамасында ата-аналар баланың денсаулығы үшін барлық жауапкершілікті өз мойнына алады және медициналық қызметкерлерге шағымдар жоқ деген сөз бар. Сіз оған дайынсыз ба деп ойланыңыз.

Мұның салдары өте қайғылы болуы мүмкін екенін білу керек – егер бала әлі ауырып қалса. Сонымен қатар, сізге бірқатар елдерге кіруге тыйым салынуы мүмкін, содан кейін жұқпалы аурулардың жоғары қаупі бар болса, балаңызға жұмысқа қабылдаудан бас тартуы мүмкін. Егілмеген балалар, егер эпидемия қаупі болса немесе жаппай жұқпалы аурулар байқалса, оқудан немесе балабақшаға барудан шеттетілуі керек.

Егу паспорты (егу картасы), амбулаториялық карта, егулер мен вакциналарды есепке алу

Әрбір білім беру мекемесі егу паспортын, егу картасын немесе амбулаториялық картаны талап етуге немесе талап етпеуге құқылы. Алайда, балаларға арналған білім беру мекемелерінде егулерді алу туралы осы құжаттарды ұсыну міндетті болып табылады (ал Қазақстанда олардың көпшілігі) – сіз амбулаториялық картаның және егулерді алу туралы белгілердің болмауына байланысты түсуден бас тартасыз.

Барлық жүргізілген профилактикалық екпелерді медицина қызметкері есепке алуға тиіс және онда мынадай мәліметтер болуға тиіс:

• препаратты енгізу күні,
• препараттың атауы,
• серия нөмірі,
• доза,
• бақылау нөмірі,
• жарамдылық мерзімі,
• препаратты енгізуге реакция сипаты,
• Өндіруші ел.

Амбулаториялық карталардан немесе егу паспортынан (егу картасынан) басқа, егу туралы деректер мынадай құжаттарда болуы мүмкін:

• балаларда-ПРОФИЛАКТИКАЛЫҚ ЕКПЕЛЕРДІҢ картасы (063/е нысаны),
• баланың даму тарихы (112/е нысаны),
• баланың медициналық картасы (026/у нысаны),
• жасөспірімге амбулаторлық науқастың медициналық картасына қосымша парақ (025-1/у нысаны),
• жаңа туған нәрестелерге профилактикалық егулерді есепке алу журналы (перзентхана) - 064-1/у нысаны,
• вакциналар қозғалысының журналы-064-2/у нысаны,
• нәрестенің даму тарихы (097/у нысаны).

Міне, балабақшаға баратын бала үшін Қазақстан Республикасындағы егу картасының үлгісі. Егу картасының бланкісін бала тіркелген емханадағы Отбасылық дәрігер толтырады.

Бала балабақшаға денсаулық паспортымен бірге келген кезде бұл егу картасы міндетті түрде қажет (фото ұлғайтылады).